Lucy uwielbiała czekoladkę. Odmiennie od większości ludzi, którzy wykazują pasję do czekolady, w jej przypadku zamiłowanie to stanowiło istotną cześć życia: przeciętnie spożywała przynajmniej dziesięć batoników czekoladowych dziennie. Jeśli miała „stresujący okres”, ich liczba wzrastała dwukrotnie, a w najgorszym przypadku sięgała trzydziestu batoników w ciągu jednego dnia. Pasja jedzenia czekolady zaczynała pochłaniać całe jej życie.

Lucy była uzależniona od przyjemności i ekscytacji generowanych przez myśli i obrazy związane z czekoladą. Ich siła i idących za tym emocji była tak wielka, że trzymała ją w szachu przez ponad 2 lata, niszczyła jej małżeństwo, zdrowie emocjonalne, a teraz także fizyczne. Oczywiście Lucy nie jest jedyną ofiarą czekolady. Uzależnienia są tak bardzo powszechne, że rzadko spotykam się w moje praktyce z osobą, która nie byłaby od czegoś uzależniona. Mogą to być typowe uzależnienia od alkoholu, kofeiny, jedzenia, tytoniu, cukru, ćwiczeń (sportu), narkotyków, hazardu, seksu, pracy, sprzątania, zakupów, internetu albo mniej oczywiste, np. od określonych zachowań, doświadczeń, a nawet myśli. Uzależnienia stanowią istotną barierę na drodze do osiągnięcia pełnego zdrowia.

Czym jest uzależnienie?

Istnieje wiele definicji nałogu, jedna z nich brzmi: uzależnienie to kompulsywne, trwałe stosowanie jakiejkolwiek substancji, aktywności lub zachowań, które pozostaje poza naszą kontrolą i negatywnie wpływa na nasze życie.

Uzależnienia są konsekwencją niezdrowego i niespełnionego życia, a także braku umiejętności oraz narzędzi do regulowania emocji, zarządzania stresem i budowania życia na swych wrodzonych talentach i mocnych stronach.

Dlaczego się uzależniamy?

Istnieje wiele powodów do uzależnienia się od substancji lub sytuacji.
Wśród nich znajdują się:

• Aby zmienić swoje samopoczucie. Uczucia pustki, frustracji, pecha, depresji, gniewu, winy, żalu, wstydu, lęku i samotności są oczywiście nieprzyjemne, zwłaszcza gdy dominują w naszym życiu i leżą u podstaw stanu emocjonalnego. Tymczasowe odsunięcie tych uczuć za pomocą uzależniających substancji lub sytuacji są strategią dobrą, ale na krótko.
• Aby doświadczać wzlotów, zastrzyku energii i odmiennego stanu umysłu. Przykładowo kofeina, aby dodać nam energii, zapobiega rozpadowi dopaminy, a heroina przypomina reakcjami to, co dzieje się w organizmie po dostarczeniu mu opiatów wywołujących uczucie euforii.
• Aby poradzić sobie z łaknieniem i osłabić objawy odstawienia, tj. niski poziom cukru i alergie.
• Aby unikać stawienia czoła pewnym aspektom rzeczywistości poprzez zamaskowanie uczuć, które ostrzegają nas przez pewnymi problemami. Uzależnienia mogą „kupować” nam czas.
• Aby zwiększyć poziom energii. Zaburzenia równowagi żywieniowej i hormonalnej związanej z nieodpowiednią dietą lub brakiem ćwiczeń prowadzą do zmęczenia i letargicznego stanu ciała. Substancje uzależniające mogą dostarczać mu tymczasowego wzrostu poziomu energii.

W bardzo wczesnych etapach uzależnienia substancja lub sytuacja uzależniająca daje bardzo dobry nastrój, po którym jednak zwykle następuje „dołek psychiczny”. Z upływem czasu te dobre nastroje tracą na intensywności, w miarę jak ciało przystosowuje się do uzależnienia, a „dołki” pogłębiają się. Aby sobie z tym poradzić, konieczne jest zwiększenie ilości substancji uzależniającej w celu osiągnięcia pierwotnego efektu, a to prowadzi do cyklu uzależnienia. Klasyczny przykład to osoba cierpiąca na alkoholizm, która potrzebuje pić coraz więcej, aby przytępić swój ból emocjonalny i fizyczny. Kiedy się już wpadnie w te psychologiczną pułapkę, jedynym rozwiązaniem wydaje się pić więcej. To prowadzi albo do osłabienia zdrowia lub nawet śmierci, albo – jeśli dana osoba ma więcej szczęścia – do szukania pomocy, zanim sprawy wymkną się jej zupełnie spod kontroli.

Dlaczego uzależnienia stanowią problem?

Uzależnienia stanowią istotną barierę dla pełnego zdrowia z wielu powodów:

• Są bezpośrednią przyczyną chorób lub czynnikiem je wyzwalającym. Przykładowo, nadmierne i regularne spożycie kofeiny jest związane z zaburzeniami poziomu cukru we krwi, drażliwością, niepokojami, bezsennością. Cukier wiąże się z tłumieniem reakcji odpornościowej, i rakiem; alkohol z choroba wątroby, chronicznym zapaleniem i niedoborami żywieniowymi; palenie z rakiem, chronicznymi chorobami degeneracyjnymi i niedoborami żywieniowymi; narkotyki z infekcjami, rakiem, zapaleniem.
• Powodują trudności emocjonalne. Leżące u podstaw problemy tj. depresja i lęki są nie tylko czynnikiem wpływającym do powstania uzależnienia, ale także z wielu powodów jego konsekwencją. Obejmują one: niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych, niedobory żywieniowe i zaburzenia równowagi hormonalnej.
• Oddziałują na relacje społeczne. Uzależnienia mogą mieć silny wpływ na osobiste relacje, prowadząc do oddzielenia się od osób najbliższych uczuciowo i przyjaciół, a także do zachowań agresywnych tj. obrażanie innych, przemoc emocjonalna i fizyczna itp.
• Odciągają od stawiania czoła niektórym aspektom rzeczywistości. Uzależnienia skutecznie, acz krótkoterminowo, pozwalają zdystansować się od uczuć próbujących przyciągnąć naszą uwagę do tych aspektów rzeczywistości, którym należy stawić czoła.
• Nie pozwalają osiągnąć pełnego zdrowia. Uzależnienia mogą tak dalece pochłaniać energię psychiczną i fizyczną, że pozostaje nam mało czasu i sił na realizację potrzeb emocjonalnych i fizycznych lub wzrastanie i własny rozwój jako istoty ludzkiej.

Źródłem zachowań wielu uzależnionych jest głęboko zakorzeniony emocjonalny ból, lęk, wstyd, które im towarzyszą. Powrót do doświadczeń z dzieciństwa i do dynamiki rodziny, to dla wielu osób absolutnie niezbędna część procesu powrotu do zdrowia.

Jeśli jesteśmy przy uzależnieniach, to krótko wspomnę o współuzależnieniu. Współuzależnienia idą „w parze” z uzależnieniami, wśród członków ich rodziny i przyjaciół. Styl zarządzania emocjami, dysfunkcyjne wzory zachowań i sposoby odnoszenia się do samego siebie oraz do innych, nie osiągnęły dojrzałości i nie rozwinęły się od czasów dzieciństwa. Współuzależnienie nie pozwala osobie doświadczać zdrowych, głębokich i spełnionych relacji. Życie z osoba uzależnioną to życie w stanie ciągłego „pogotowia emocjonalnego”. To powoduje u osoby współuzależnionej: cierpienie i gwałtowne zmiany nastroju, czarnowidztwo, poczucie niskiej wartości, zaburzenia psychosomatyczne (bóle głowy, mięśni, serca, brzucha itd.), depresja, myśli samobójcze, zażywanie leków uspokajających, nasennych, nałogowe zachowania np. zakupoholizm, obsesyjne jedzenie, pustka duchowa – nerwowa koncentracja na szczegółach życia codziennego, bez niezbędnego dystansu do spraw drobnych i wypływające stąd: rozpacz, desperacja i brak nadziei, brak zaufania do wszystkiego i wszystkich, bardzo silny lęk przed wszelkimi nowościami i zmianami.

Kluczem do wyzdrowienia jest zaangażowanie się w program zdrowia zintegrowanego, który obejmie czynniki żywieniowe, biochemiczne, emocjonalne i psychologiczne leżące u podstaw i podtrzymujące proces uzależnienia.

Opracowanie własne na podstawie: Dr Mark Atkinson „Biblia umysłu i ciała”.